Zelfzorg voor co-moeders: een must (én een les voor je kind)
In de dagen met de kinderen sta je als co-moeder continu aan. Je wilt er zoveel mogelijk voor de kinderen zijn en houdt alle ballen in je eentje hoog. Daarna komen de dagen zonder kroost. Waarin je zou kunnen uitrusten, maar in plaats daarvan eindig je in een gekke mix van stilte, schuldgevoel en to-do’s waar je eerder niet aan toe kwam. Herkenbaar? Orthopedagoog Loes Waanders schreef er raak over in haar boek De ontspannen ouder. Haar boodschap is glashelder: zelfzorg is geen luxe, maar een voorwaarde voor gezond ouderschap.
Een paar cijfers over zorgtaken
Veel mensen denken: vrouwen werken vaker parttime, dus die zullen wel zeeën van tijd hebben. Maar wereldwijd blijkt uit cijfers van onder andere de OECD dat vrouwen niet meer tijd voor zichzelf hebben dan mannen. Ook in Nederland ligt dat anders dan je misschien zou hopen: moeders besteden gemiddeld 18 uur per week aan huishoudelijke taken en zorg, tegenover 11 uur voor vaders.
Plus: de mental load ligt bij moeders
En dan zijn er vooral nog die onzichtbare taken: de beruchte mental load. Het zijn vooral de moeders wiens hoofden overzicht houden en op tijd aan de juiste touwtjes trekken. Weten waar dat ene gymshirt ligt, wanneer die traktatie af moet, wanneer het verkleeddag is op school, welk cadeautje er gekocht moet worden voor een jarig vriendje, dat de yoghurtdrink bijna op is en dat er een spreekbeurt aan zit te komen. Loes benadrukt dat dit zorgt voor een structurele overbelasting, vooral bij alleenstaande en co-ouders. “Onze cultuur koppelt moeder-zijn nog steeds aan ‘altijd zorgen’, en het ideaal van intensief moederschap zit diep ingebakken. Maar er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat een kind gelukkiger wordt als zijn moeder al haar mogelijke tijd met hem spendeert.”
De lege-emmer-theorie (en de overvolle moeder)
Zelfzorg mag dus best meer prioriteit krijgen onder moeders, en dat zit ‘m niet per se in een dagje sauna of een meerdaagse yogaretraite. Volgens Loes gaat het om de structurele, kleine momenten. Een pauze nemen zonder schuldgevoel. Een uur niksen. Die koffie zittend opdrinken zonder wasmand op schoot. Loes vergelijkt het met een emmer die druppel voor druppel volloopt. “Als je niets doet om hem tussendoor te legen, stroomt hij uiteindelijk over, en dan is het die driftbui tijdens de avondspits die je opeens niet meer trekt.”
Overprikkeling in je brein
Je brein heeft momenten van rust nodig om prikkels te verwerken. Doe je dat niet, dan raakt je emotieregulatie uit balans: “De amygdala wordt overactief en je frontale cortex, die je normaal helpt relativeren, doet het dan juist minder goed. Gevolg? Je reageert sneller geïrriteerd of emotioneel, en je gedrag bijsturen lukt nauwelijks nog,” licht Loes toe.
Tijd voor jezelf maakt jou én je kind beter
Wat veel moeders vergeten, is dat zelfzorg ook opvoeden is. “Kinderen leren voor tachtig procent door observatie. Als ze zien dat jij continu over je eigen grenzen gaat, nemen ze dat als normaal waar,” legt Loes uit. Maar als jij in de middag even een moment pakt om op de bank te zitten met een theetje en zegt: “Mijn batterij is bijna leeg, ik moet even opladen,” dan leert je kind iets heel anders: dat zelfzorg mag, dat grenzen gezond zijn, en dat rust nemen net zo normaal is als plassen bij hoge nood.
De dagen zonder kinderen
Juist in die kindvrije week of kindvrije dagen kun je geneigd zijn om alle remmen los te gooien, óf jezelf juist keihard op te jagen. Loes herkent beide kanten bij moeders die co-ouderen: “De een probeert alle gemiste werktijd te compenseren, de ander raakt verlamd en komt nergens toe.” En dan is er nog die innerlijke stem die zegt: als ik ze maar zo weinig zie, dan wil ik alles geven en geen moment ‘mislopen’. Maar, zegt Loes: “Vraag jezelf af of je verwachtingen van jezelf realistisch zijn. Mag je misschien milder zijn? Zou je van een vriendin verlangen dat ze dit tempo volhoudt?”
Zelfzorg is hersteltijd
Plan bewust tijd in om bij te komen, zéker als je voelt dat je de week met de kinderen op je tandvlees eindigde. “Dat is geen overbodige luxe, dat is herstel. Kinderen werden eeuwenlang door een gemeenschap opgevoed, en nu doen veel ouders het alleen. Dat is eigenlijk totaal niet normaal, het is topsport. Gun jezelf dus ook hersteltijd in die ‘vrije’ week of ‘vrije’ dagen.”
Zelfzorg is een systeemkwestie
Tot slot: het is niet alleen jouw klus. Loes pleit ook voor een bredere verandering. “Zelfzorg is niet alleen een individuele verantwoordelijkheid. Mede-opvoeders, familie, werkgevers en de overheid, ze zouden allemaal veel meer mogen bijdragen.” Denk aan het normaliseren van hulp vragen, het organiseren van wederzijdse oppasconstructies, of simpelweg: andere co-moeders of moeders opzoeken en met elkaar delen hoe je het allemaal doet. Steun van anderen is bewezen effectief tegen stress en eenzaamheid. En heel eerlijk? Hoe fijn is het om van andere moeders te horen dat zij het soms ook zwaar vinden en geneigd zijn zichzelf te vergeten? Kun je elkaar meteen mooi aanmoedigen tot die oh-zo-belangrijke zelfzorg.
De ontspannen ouder
Naast het thema zelfzorg duikt Loes in haar boek in gedachten en overtuigingen die jouw ouderschap sturen, en hoe je daarin kunt groeien of veranderen. Je krijgt meer zicht en grip op je emoties, leert vertrouwen op jezelf en op wat werkt voor jouw kinderen. Loes neemt de uitdagingen van modern ouderschap mee in alles wat ze bespreekt, waardoor dit boek een herkenbare en praktische insteek heeft.
